Het begon dik 13 jaar geleden, toen ik werd gevraagd mee te helpen aan een publicatie over alle bekende vertalingen van Lewis Carroll’s ‘Alice’-boeken, wereldwijd. Mijn taak was destijds om bij te dragen aan het stuk over Nederlandse vertalingen van Carroll’s werken. De hoeveelheid werk daaraan was voor mij te overzien, maar het totale project was dermate enorm dat het boek pas 5 jaar later, in 2015, uitkwam. Het driedelige werk “Alice in a World of Wonderlands” was geboren! Hoera!
Gaaf. Mooi project. Leuke bijdrage van mij. Weer wat bijgedragen aan de Carroll-community. Moving on. Toch?
Nou krijg ik via mijn website regelmatig vragen van bezoekers die een oud exemplaar van “Alice’s Adventures in Wonderland” of van “Through the Looking-Glass” bezitten en wat meer erover willen weten. Niet altijd wordt de uitgever en het jaar van publicatie er namelijk netjes in vermeld. Dus bedacht ik me, in 2016: zou het niet handig zijn als er ook van alle Engelstalige exemplaren van de boeken een overzicht was? Ik besloot de projectleider van “Alice in a World of Wonderlands” te benaderen, om hem te vragen of hij wist of zo’n overzicht bestond. En toen liep het uit de hand… Want in plaats van gewoon “nee” te antwoorden, besloot hij hier een nieuw project voor te initiëren!
Voordat ik het goed en wel besefte, had ik de taak gekregen om alle Engelstalige edities van “Alice’s Adventures in Wonderland” én van “Through the Looking-Glass and what Alice found there” in alle landen waar Engels niet de voertaal was, te inventariseren. Oftewel alle landen in de wereld, behalve het Verenigd Koninkrijk, de VS, Ierland, Canada, Australië en Nieuw Zeeland, want dat zouden anderen gaan doen. “There won’t be many”, hoor ik de projectleider nog zeggen…
Mjah.
In 2019, 3 jaar later, had ik 355(!) boeken uit 29(!) landen – van Colombia tot Maleisië – geïnventariseerd en was ik ‘klaar’. Voor zover je ooit klaar kunt zijn met het maken van zo’n bibliografie. Want niet alleen komen er voortdurend nieuwe boeken uit, het is ook schier onmogelijk om zo’n lijst compleet te maken. Het is al lastig genoeg om dat te doen voor boeken in het land waar je woont, waar je persoonlijk alle bibliotheken langs kunt gaan om zelf naar de exemplaren te kijken. Ik was afhankelijk van vermeldingen in WorldCat (die niet noodzakelijk altijd even duidelijk of correct zijn ingevuld en waar ook ‘spookedities’ die niet blijken te bestaan in te vinden zijn), op-goed-geluk-Google-tochten op internet, snuffelen door obscure tweedehands boekhandelwebsites en onbegrijpelijke sites van uitgevers. Persoonlijk contact bleek veel minder op te leveren dan ik had verwacht: buitenlandse bibliotheekmedewerkers waren lang niet altijd behulpzaam, als ze al reageerden op mailtjes, en wist je dat veel uitgevers helemaal geen registratie hebben van wat ze in het verleden hebben uitgegeven? Gelukkig kon ik in een handjevol landen wel rekenen op de hulp van enkele mede-Carrollians (gelukkig o.a. in China en Japan, want met mijn kennis van Engels, Frans, Duits, Spaans en Nederlands-dat-veel-lijkt-op-Zuid-Afrikaans kwam ik een heel eind wat betreft het interpreteren van online vermeldingen, maar van hun schrift is echt niets te maken!).
Verder bleek de definitie van ‘een editie in de originele taal’ nogal breed te zijn. Sterk verkorte versies voor kinderen telden niet mee, maar wat als een groot deel van de tekst was behouden maar niet alles? Of was ‘verdisneyficeerd’? Of als het verhaal onderdeel was van een bundel met andere verhalen? Wat ik ook heel vaak vond waren één- of tweetalige edities die uitgegeven waren voor scholen, met als doel om leerlingen Engels te leren. Veel van de uitgevers van die educatieve edities waren internationaal opererend en bleken een totale chaos te hebben gemaakt van hun ISBN-nummeringen. Edities met verschillende covers hadden hetzelfde ISBN, exact dezelfde edities uit hetzelfde jaar hadden verschillende ISBNs, een editie in het ene land had soms hetzelfde ISBN als een editie in een ander land, etc. Argh.
Ik heb dan ook niet de illusie dat mijn bibliografie 100% compleet of correct is (waarschijnlijk niet eens 80%), maar er is in ieder geval nu een goede basis gelegd.
Het project op zich is ook verder uit de hand gelopen: het was oorspronkelijk de bedoeling om alleen een vierde deel in de ‘Alice in a World of Wonderlands’-reeks te publiceren, maar uiteindelijk zijn het twee volumes geworden: eentje met diverse essays over de publicatie-achtergrond van de boeken, alternatieve illustraties, en belangrijke mensen in het Carroll-wereldje, en eentje met de bibliografieën (met in totaal maar liefst 4.400 geïnventariseerde edities!). Ik herinner me nog dat de projectleider in het begin zei dat dit nieuwe project kleiner zou worden dan het vorige, maar de publicatie van de nieuwe volumes werd keer op keer uitgesteld (ik heb jarenlang te horen gekregen dat het boek ‘binnenkort’ naar de uitgever zou gaan) en uiteindelijk heeft het dus 7 jaar geduurd vanaf de start totdat ik de nieuwe uitgave daadwerkelijk in mijn handen hield.
Maar nu is het dan eindelijk zover en kan ik met trots aan jullie tonen waar ik en diverse andere Lewis Carroll-fanaten jaren aan hebben gewerkt! En ik ben er extra trots op, omdat ik kan zeggen dat deze boeken nooit waren verschenen als ik dit niet had geïnitieerd bij de projectleider! (Al ben ik heel blij dat ik niet verantwoordelijk was voor het trekken van dit nieuwe project, zoals even de bedoeling was… veel respect voor Jon en de anderen die dit hebben gedaan!) Dus hier zijn ze dan: “Alice in a World of Wonderlands: the English language editions“, volume 1 & 2!







Mocht je interesse hebben, dan is het boek te koop in een deluxe editie zoals ik heb (limited edition zoals gezegd, dus zolang de voorraad strekt) voor $250, door een mailtje te sturen naar de uitgever. En zeer binnenkort (ik weet nog niet vanaf wanneer precies) kun je ook de standaard editie of eBook-versie aanschaffen, voor waarschijnlijk $102.99 (volume 1) en $42.99 (volume 2). Geen kleine bedragen, maar je ziet wat je ervoor krijgt… en dit is natuurlijk ook vooral bedoeld voor de die-hard Carroll-fanaten en -onderzoekers.
Ik bof dus enorm dat ik als bijdrager (helaas geen officieel co-auteur…), beide boeken gratis heb gekregen (net als de eerste drie volumes)! Nou ja, afgezien dan van de dik €36 aan btw plus ‘verwerkingskosten’ die de Douane en PostNL rekenden om het pakket de grens over te mogen krijgen, terwijl er duidelijk ‘gift’ op stond… stelletje afzetters.
Is het nou klaar? Natuurlijk niet. Papieren naslagwerken zijn eigenlijk heel ouderwets, dus de bedoeling is om alle kennis in een digitale database te gieten die we online beschikbaar maken, waar je ook makkelijk nieuwe uitgaves aan toe kunt voegen. Maar er zal weer behoorlijk wat tijd overheen gaan voordat die af is. Ik heb al meermaals mijn hulp hierbij aangeboden (er moet natuurlijk op zijn minst een gebruiksvriendelijke interface voor komen
), maar vooralsnog heb ik geen concrete uitnodiging gehad om bij te dragen. Komt vast nog. En dat is prima, want ik heb nog niet genoeg te doen in mijn leven…
Maar hee – het is toch fantastisch om bij te hebben mogen dragen aan zo’n belangrijke literaire kennisbank, die ongetwijfeld heel nuttig gaat zijn voor vele Carroll-onderzoekers, nu en in de toekomst? Het is een blijvende nalatenschap aan de Lewis Carroll-community, waar ik echt heel trots op ben!