Het is weer eens zo ver. Er is iets ergs gebeurd ergens in de wereld* dat dichtbij komt en ons persoonlijk raakt en iedereen buitelt over elkaar heen om maar zo hard mogelijk te roepen hoe afkeurenswaardig dit is. Natuurlijk, het doden van andere mensen omdat je het niet met ze eens bent is ook op z’n zachtst gezegd afkeurenswaardig. Maar de argumenten en discussies die erbij gegeven worden, zijn zoals gebruikelijk weer tenenkrommend. En tonen alleen maar aan dat we elkaar nog steeds niet begrijpen en dit nog heel lang een probleem zal blijven.

En dan heb ik het niet eens over de gebruikelijke ongenuanceerde reacties van de laagopgeleide reageerders op platforms zoals NuJij, die in alles een reden vinden om “ons volk” beter dan “dat andere volk” te vinden, politici enkel zien als zakkenvullers en overal complottheorieën tegen ‘de gewone mensen zoals zij’ in zien.

Nee, ik heb het over mensen in mijn hoogopgeleide vrienden- en kennissenkring, die denken dat ze juist heel genuanceerd reageren en redelijke standpunten hebben.

Zo wordt momenteel bijvoorbeeld een comic van The Oatmeal veelvuldig gedeeld via Facebook. Waarschijnlijk omdat de delers het eens zijn met de boodschap die de strip probeert over te brengen: ‘Religie op zich is niet slecht. Het is enkel slecht wanneer het extremistische vormen aanneemt’.

Een redelijk en genuanceerd standpunt, toch? En ook ik ben het in principe met deze boodschap eens.

Maar… de redenaties en voorbeelden die in deze strip deze boodschap moeten ondersteunen, maken juist pijnlijk duidelijk dat ook ‘wij rationele mensen’ bijdragen aan het wederzijdse onbegrip in de wereld.

De comic is namelijk overduidelijk gemaakt door een niet-gelovige of agnost, die de wereld vanuit een wetenschappelijke, rationele manier bekijkt. Iemand zoals ik. Waarbij het probleem is, dat de maker niet beseft dat lang niet iedereen op die manier naar de wereld kijkt, maar via de strip wel communiceert dat dit de enige juiste manier is om naar de wereld te kijken.

De strip gaat erover dat je anderen niet je mening moet opdringen, maar feitelijk dringt deze strip je ook een mening op. Namelijk dat we allemaal maar vlees in zakken zijn op een planeet en dat religie niet ‘waar’ is, maar enkel een methode om mensen richting te geven in het leven.

Dat gaat tegen het hele principe van ‘geloof’ in. Geloof en ratio gaan mijns inziens niet samen. Als je ergens in gelooft, bekijk je het dus niet op een rationele manier. Ik denk niet dat er ook maar één gelovige is, die zegt: “Ik kies ervoor te geloven in God/Allah/[…] omdat dit mij helpt om te gaan met het feit dat we anders zonder reden op deze aarde rondlopen”. Als je in iets of iemand gelooft, dan bestaat dat/die ook écht voor jou. En dan kunnen rationele argumenten dat niet beïnvloeden.

Daarnaast wordt zoals gezegd in de strip kritiek geuit op het feit dat mensen hun geloof opdringen aan anderen. Zoals ouders die hun kinderen van jongs af aan al ‘indoctrineren’ door ze te vertellen dat er zoiets als een God bestaat. Of door langs de deuren te gaan om mensen over je geloof te vertellen. Maar daarmee gaat de maker voorbij aan het feit dat het overtuigen van andere mensen van jouw mening, een onuitroeibare menselijke eigenschap is. Als je ergens in gelooft, dan zie jij dat als de waarheid en sta je daar achter. Iemand anders proberen te overtuigen van jouw geloof is daarmee heel vergelijkbaar met het anderen overtuigen van jouw gelijk in een discussie. Het demonstreren tegen abortus of dierproeven. Of het oprichten van een politieke partij, omdat jij er van overtuigd bent dat het anders moet. Het is dan ook niet meer dan logisch dat je jouw kinderen opvoedt volgens jouw eigen normen en waarden, al dan niet inclusief een bepaald geloof.

Besef je dat de opvatting dat satire moet kunnen, óók maar een mening is…?

Wanneer gaat satire te ver en wordt het belediging/smaad? Ook binnen onze eigen Nederlandse samenleving verschillen daar de meningen over.

Vele mensen voelen zich beledigd door satire. Dat zijn echt niet alleen Moslims. Dat zijn ook Christenen. Mensen met een zwarte huidskleur. Gehandicapten. Homoseksuelen. Eigenlijk iedereen die belachelijk wordt gemaakt. Sommige mensen kunnen daar beter mee omgaan dan anderen. De ene wuift het lachend weg, de ander voelt zich oprecht gekwetst. Heeft die laatste persoon dan ‘ongelijk’, dat hij zich gekwetst voelt? Kun je uberhaupt  discussiëren over het al dan niet mogen hebben van een bepaald gevoel?

Het zou dan toch ook niet zo moeilijk te begrijpen moeten zijn dat Moslims zich extreem en tot diep in hun ziel beledigd kunnen voelen door zo’n satirische cartoon. Natuurlijk is het onacceptabel dat hier met geweld op gereageerd wordt. Wat ik probeer te zeggen is, dat ik het fout vind dat als reactie op deze afschuwelijke daad, veel mensen dit gevoel van belediging wegwuiven als “Ach, daar moeten ze maar tegen kunnen, want ik kan er ook tegen. Het is maar satire en ik vind dat satire moet kunnen”.

Beste mensen: andere mensen zijn niet zoals jij. Andere mensen kunnen een compleet andere mening hebben, die niet noodzakelijk minder valide of minder waard is dan de jouwe. Andere mensen kunnen ergens in geloven waar jij niet in gelooft, en jouw rationele argumenten hoeven niet noodzakelijk valide te zijn in hun ogen want geloof staat los van rationele redenaties.

De meeste ruzies en oorlogen ontstaan mijns inziens niet doordat we een andere mening hebben, maar doordat we niet beseffen dat de ander handelt vanuit zijn eigen waarheid. En dus vanuit de oprechte gedachte dat hij het goede doet. We gaan er veel te snel vanuit dat de ander kwaad in de zin heeft en slechte intenties heeft. Maar de wereld is geen tekenfilm waarin je ‘de goeden’ en ‘de slechterikken’ hebt. Degenen die jij ziet als ‘de slechterik’, zien zichzelf als ‘de goede’ en zien jou als ‘de slechterik’. Er zijn maar weinig mensen die met evil overlord laughter hun snode plannen in werking zetten hoor.

Zou de wereld niet een heel stuk beter worden als we zouden beseffen dat andere mensen niet handelen vanuit slechte bedoelingen, maar vanuit goede bedoelingen? Zodat we ons gaan afvragen waarom iemand doet wat hij doet?

De oplossing van heel veel conflicten ligt volgens mij in het oprecht proberen te kijken vanuit de ogen van de ander. Om eerst proberen te begrijpen hoe de wereld vanuit zijn of haar perspectief in elkaar zit, voordat je zelf een mening vormt en de ander veroordeelt.

De maker van The Oatmeal-comic heeft dat overduidelijk niet gedaan. Die heeft alleen gekeken naar zijn eigen mening (geloof is iets irrationeels en gelovigen indoctrineren anderen) en niet vanuit de ogen van een gelovige (geloof kun je niet beredeneren en ik sta oprecht achter wat ik geloof).

In het klein heb ik het ook gezien bij het uit elkaar gaan van The Basic Elements. Volgens mij heeft oprecht iedereen in de groep gehandeld zoals hij of zij dacht dat het beste was voor de groep. Alleen werd er gefocust op de manier waarop, waar we het niet over eens waren. En dan zijn er altijd mensen die zichzelf niet zo goed onder controle hebben, waardoor het uit de hand loopt en het knalt.

Net zoals het uit de hand is gelopen met enkele Moslims, die zich gekwetst voelden, niet in konden zien dat de makers van een comic een heel andere visie hadden over geloof en de grens tussen satire en kwetsen dan zij, en vervolgens naar onacceptabele middelen hebben gegrepen.

Natuurlijk mag je boos zijn op mensen die anderen vermoorden. Dat dat niet acceptabel is, hebben we al eeuwen met z’n allen afgesproken. Maar laten we alsjeblieft geen statements de wereld in slingeren over hoe goed of fout geloven is, of dat het niet zien van satire als iets onschuldigs, slecht is, vanuit je eigen, eenzijdige visie. Realiseer je dat je een issue automatisch vanuit je eigen standpunt bekijkt en probeer dat eerst aan te vullen door vanuit de ogen van een ander te kijken, voordat je een mening formuleert.

Uiteraard ben ik hier ook niet perfect in. Maar je realiseren dat deze valkuil bestaat, is stap 1, toch?

 

* Waarom dit nu volop in het nieuws is en niet alle andere doden die vanwege wederzijds onbegrip elders in de wereld zijn gevallen deze week, is een andere discussie…