Er zijn misschien mensen die zich afvragen waarom ik de laatste tijd regelmatig politiek en maatschappelijk getinte linkjes op Facebook plaats. Normaal gesproken blog ik namelijk zelden tot nooit over politiek.

Maar alle ontwikkelingen van de laatste tijd spoken zo door mijn hoofd: terroristische aanslagen, racisme, de vluchtelingencrisis, couppogingen en tegenacties ervan, Brexit, Trump, Wilders en meer…  Ik word er ontzettend verdrietig van. En bang. Vooral heel erg bang.

Ik heb het gevoel dat ik alleen maar lijdzaam kan toezien hoe de wereld terugvalt in haat en afstevent op slechtere tijden, terwijl we zo goed bezig waren dankzij onder andere de EU en Obama.

Ik kan roepen hoe ik het zie en hoe ik het zou willen, maar ik ben me er ook ter dege van bewust dat ik dan vooral tegen gelijkgestemden roep. Want kijk zelf maar eens rond: je verzamelt toch gelijkdenkenden om je heen. Facebookalgoritmes zorgen dat je alleen ziet waar je interesses en voorkeuren naar uitgaan. En al het andere, dat negeer je. Of kom je domweg niet tegen.

Af en toe lees ik wel eens reacties van mensen op nieuws, op bijvoorbeeld Nujij.nl. Dan vergaat me het geloof in de mensheid. En dan klik ik gauw naar een andere site en is het weer even weg uit mijn wereld. Maar dat is natuurlijk geen oplossing.

Door mijn blog over racisme in de Efteling werd ik er wederom pijnlijk aan herinnerd hoe dichtbij racisme is. Niet alleen ongemerkt in jezelf, maar ook expliciet uitgespoken door enkele reageerders. Wij tegen ‘de buitenlanders’. Snik.

Ik ben ook bang voor het anti-intellectualisme, dat steeds meer lijkt op te komen. Uit onderzoeken blijkt dat de jongste generatie nauwelijks nog inhoudelijk discussieert, maar discussies vooral op emotionele manier voert en probeert te winnen door harder te schreeuwen dan de ander. Domweg omdat ze te veel informatie over zich heen krijgen om zich nog ergens inhoudelijk in te verdiepen en een eigen standpunt te kunnen formuleren, roepen ze maar gewoon anderen na. Bij de oudere generaties zien we nu al de effecten daarvan. Hoe veel erger gaat dit in de toekomst worden?

Hoe meer mensen dit doen, hoe minder onze democratie werkt. Democratie is mooi in theorie, maar het gaat wel uit van de aanname dat kiezers zich verdiepen in de materie en de kandidaten voordat ze hun stem uitbrengen. Wie doet dat daadwerkelijk?

Zelfs ik, als hoogopgeleide, hoogbegaafde kiezer snap er vaak niks van. En eerlijk gezegd heb ik er meestal ook niet genoeg interesse in om me in een politieke kwestie te verdiepen. Is dat erg? Ergens vind ik van niet. Iedereen heeft zijn expertises en daar moet je als samenleving vooral gebruik van maken. Je vraagt toch ook geen hypotheekadvies aan een bouwvakker, of aan een rechter om de draagconstructie van een brug over een rivier door te rekenen? Waarom vinden we dan wel dat we allemaal over politieke zaken een mening moeten mogen hebben? En waarom staan we toe dat belangrijke politieke besluiten gebaseerd worden op de mening van ongeïnformeerde personen?

Democratie wordt dan ook niet meer geïnterpreteerd zoals hij bedoeld is. Het idee is dat je een partij kiest die voor jouw belangen en denkwijze staat. En je laat vervolgens de politici het inhoudelijke denkwerk doen. Zij horen zich te verdiepen in de materie en er verstand van te hebben. De burger moet alleen aangeven welke richting ze op willen in de maatschappij.

Maar wat doen wij? We organiseren referenda over zaken waar wij geen verstand van hebben, omdat we ontevreden zijn. Zelfs omdat we ontevreden zijn over zaken waar dat referendum helemaal niet over gaat. En we stemmen op personen in plaats van een partij, omdat deze personen het beste er in slagen om onze onderbuikgevoelens aan te spreken en op de juiste manier de media weten te bespelen.

En wat gebeurt er dan? Dan wordt democratie een gevaar. Dan krijgen de verkeerde mensen een machtspositie en loopt het verkeerd af.

En ik kan er geen drol aan doen. Want mensen zijn nu eenmaal stronteigenwijs. Ga in discussie en je krijgt ruzie, in plaats van gelijk op basis van je feitelijke argumenten, of een matiging van standpunten richting het midden.

Boze mensen zullen er bovendien altijd zijn. Ongenuanceerde nee-stemmers zullen er ook altijd zijn. Het worden er schijnbaar alleen maar meer. En door de opkomst van social media en de aftakeling van de journalistiek kan iedere droplul met een ondoordachte mening, volgers krijgen. En ik kan het alleen maar met lede ogen zien gebeuren.

Ben ik aan het doemdenken? Heb ik een fatalistische visie, a la ‘totdat de bom valt’, zoals de Europeanen tijdens de wapenwedloop in de Koude Oorlog? Misschien. Ik heb nog nooit zo hard gehoopt ergens ongelijk in te hebben. Maar de voortekenen zijn er.

Ik besef maar al te goed dat ik bevoorrecht ben. Ik ben opgegroeid in een tijd van overvloed. Een tijd waarin we nauwelijks nog weten hoe oorlog is en voelt. Een tijd waarin we alles kunnen doen wat we willen. We zijn vergeten hoe onwenselijk oorlog is. We hebben blijkbaar weer behoefte aan een nieuwe gezamenlijke vijand. Tijdens de Tweede Wereldoorlog waren het de nazi’s. In de koude oorlog waren dat de Russische communisten. Nu worden het de moslimextremisten. Kijk maar eens naar de ontwikkelingen in films en series zoals James Bond en NCIS. Toen streed men structureel tegen de KGB, nu tegen de terroristische moslims.

Maar ik smeek mijn mede-wereldbewoners: alsjeblieft, laten we behouden wat we nu hebben! Dat is niet een kwestie van egoïstisch en verwend zijn, dat is de bereikte vooruitgang proberen voort te zetten in plaats van onszelf weer diverse stappen terug te werpen.

Waarom staan we toe dat de geschiedenis zichzelf herhaalt? Waarom blijken wij structureel niet in staat om te leren van ons verleden, en slagen we er eindelijk eens in om ellende te voorkomen? Waarom zien we niet in dat wij net zo goed radicaliseren, namelijk tegen ‘de buitenlanders’, ‘de vluchtelingen’, de wat dan ook? Waarom leert de mensheid nooit dat oorlogen geen kwestie zijn van ‘de goeden’ tegen ‘de slechten’, maar dat iedere partij in zijn eigen ogen gelijk heeft? Waarom zien we niet in dat in iedere oorlog onschuldige slachtoffers vallen, die vervolgens weer haatdragend worden naar de tegenpartij omdat die hen onrecht heeft aangedaan, en dit een vicieuze cirkel veroorzaakt?

Het enige dat kan helpen, is educatie. Inzicht geven in het hoe en waarom dingen zijn zoals ze zijn. Laten merken dat niet alles zwart-wit is, maar dermate genuanceerd dat het soms moeilijk om helemaal te begrijpen is. Dat er geen goed en slecht is, maar dat goed ook slecht kan zijn, afhankelijk vanuit wiens perspectief je het bekijkt. Dat iedereen denkt dat hij gelijk heeft en het beste met de wereld voor heeft, dus jij ook, maar dat je eigen denkwijze niet noodzakelijk correct hoeft te zijn. En ook vooral hoe de menselijke natuur in elkaar zit, en hoe we steeds weer dezelfde fouten maken.

Maar toch lukt het ons niet om de meerderheid van de mensen voor zichzelf te behoeden.

Ik ben dus ook helemaal niet noodzakelijk voor democratie. Democratie is mooi zolang het goed gaat in een land en zolang intellectualisme wordt gewaardeerd. Maar dat is nu aan het afkalven.

Persoonlijk zie ik veel meer in een aristocratie, alleen dan niet gebaseerd op afkomst of financieel vermogen, maar op basis van capaciteiten: vermogen tot besturen, langetermijndenken, boven je persoonlijke belangen denken, etc.. Maar ook die staatsvorm is niet heilig. Want hoe zorg je dat de juiste mensen op de juiste plek komen?

Geen enkele staatsvorm is ideaal. Democratie, aristocratie, dictatuur… net zoals kapitalisme niet perfect is ten opzichte van communisme en dergelijke. Het loopt altijd spaak op hetzelfde: mensen zijn nu eenmaal niet in staat om om te gaan met macht, met mensen die afwijken van henzelf, of boven hun eigen belang te denken zodra ze het persoonlijk lastig krijgen.

Maar toch hè… kunnen we niet richting een democratische aristocratie? Waarin we bijvoorbeeld iedere 5 jaar de leden van een commissie kiezen, die verantwoordelijk is voor het voeren van sollicitatieprocedures om bestuurders aan te nemen, zodat er geen Trumps, Wilders, machtswellustelingen of goede mediabespelers aan de macht kunnen komen maar mensen met bestuurlijke capaciteiten. En daarna controleert of die bestuurders nog wel het beste met de burger voor blijven hebben, zodat we geen gevalletjes Erdogan krijgen. Waarbij de bestuurders om en om wisselen, zodat we niet periodiek een compleet nieuwe regering krijgen, die vooral zijn eigen stempel op zijn termijn wil drukken, en waarbij je nooit op de lange termijn iets goeds neer kunt zetten omdat dat geen stemmen oplevert of je opvolger het toch weer teniet doet.

Willen we dat niet eens proberen?

En het liefste snel, voordat het te laat is. :’-(