Ik heb er lang over getwijfeld, maar ook ik ga publiekelijk mijn mening geven over Zwarte Piet. Alleen wil ik niet alleen mijn standpunt de wereld in slingeren en deze met hand en tand gaan verdedigen. Ik wil vooral ingaan op de context van de discussie, en mijn lezers een breder plaatje voorschotelen.

Ik heb namelijk het idee dat de meeste mensen een stelling hebben genomen, zich in hun loopgraven hebben gepositioneerd, en niet van plan zijn om er uit te komen. Dat is één van de problemen. Laat ik het goede voorbeeld geven en toegeven: IK BEN VAN MENING VERANDERD! En dat is helemaal niet iets om je voor te schamen.

Initieel vond ik het allemaal maar geneuzel, dat gezeur dat Zwarte Piet racistisch is. Want ongeacht de daadwerkelijke oorsprong van Zwarte Piet: niemand bedoelt er momenteel iets verkeerds mee. En dat is toch het belangrijkste?

Door ‘onschuldige’ mensen uit te maken voor racist, bereik je helemaal niks, behalve weerstand bij de tegenpartij. Precies wat ik probeerde te zeggen toen ik blogde over vermeend racisme in de Efteling. Dan krijg je juist zo’n loopgravenoorlog. Als je mensen wil veranderen, moet je dat op een vriendelijkere manier aanpakken.

Want veranderen, dat moeten we wel, besef ik inmiddels.

Je kunt niet zeggen: “Het is nu eenmaal onze traditie en daar moet je van af blijven”. Natuurlijk zijn tradities waardevol en belangrijk. Maar als ‘incrowd’ is het heel moeilijk om objectief naar je eigen tradities te kijken. Neem het stierenvechten in Spanje. Wij kunnen er niet over uit waarom dat daar nog gebeurt. Dat is toch pure dierenmishandeling?? Maar de Spanjaarden reageren net als wij: handen af van onze traditie!
Denk je dat zij zichzelf als dierenbeulen zien? Nee, net zo min als wij onszelf racisten vinden.

Je kunt daarom ook niet zeggen: “We bedoelen er niets slechts mee, het is gewoon een kinderfeest”, en daar mee de discussie af doen. Want stiekem vertoont Zwarte Piet wel degelijk racistische trekjes. En nee, dat komt niet doordat ons Sinterklaasfeest een oorsprong heeft in ons slavernijverleden. Initieel had Sinterklaas helemaal geen Zwarte Piet. Die is er later bij gekomen, en de vorm van Zwarte Piet is in de loop van tijd ook veranderd. En daarin zit ‘m de clou: Zwarte Piet is geen statisch gegeven!

De Sinterklaastraditie is, zoals zo veel tradities, in de loop van tijd geëvolueerd en aangepast aan het heersende tijdsbeeld. Op een gegeven moment is Zwarte Piet gemodelleerd naar het stereotype beeld dat wij toen hadden van negroïde mensen: de ‘blackface’. Je ziet dit beeld o.a. terug in de Kuifje-stripboeken.

En die ouderwetse manier van Zwarte Piet afbeelden is blijven hangen. Terwijl er zo veel andere zaken rondom het Sinterklaasfeest wél (verder) zijn veranderd. Zwarte Piet is al lang niet meer de boeman die je onder dreiging van de roe naar Spanje afvoert. Amerigo krijgt af en toe een dagje rust, want Sinterklaas arriveert ook met moderne vervoersmiddelen. Vanwege de opkomst van de centrale verwarming, zijn er andere manieren om binnen te komen dan via de schoorsteen. Tegenwoordig kennen we het fenomeen ‘hulpsinterklazen’. En al die zoetsappige Sinterklaasliedjes die ik vroeger zong, zijn aangevuld met modernere nummers.

Doen die veranderingen iets af aan de lol die het Sinterklaasfeest biedt? Nee! Het zorgt er juist voor dat het allemaal relateerbaar blijft voor onze kinderen. Precies de reden waarom ook andere dingen af en toe worden gemoderniseerd. Kijk maar eens naar de kleding van Suske en Wiske.

Ook daar was uiteraard weerstand tegen, want wij volwassenen willen natuurlijk dat het blijft zoals wij het van vroeger kenden. Maar weet je: kinderen hebben nog geen herinneringen om aan te hechten. Die worden op het moment zelf pas gecreëerd. Kinderen vinden het dan ook helemaal niet erg als Zwarte Piet verandert naar bijvoorbeeld een persoon met roetvegen, of regenboogkleuren. Zij geloven domweg wat wij hen voorschotelen. En dat wordt voor hén dan weer de vorm waar ze later waarde aan hechten.

Wat ‘normaal’ is, is bovendien helemaal niet objectief en mensen kunnen op redelijk korte termijn heel anders gaan denken. Zeg nou zelf: zou jij nog graag terugwillen naar de tijd waarin leraren rookten in klaslokalen? Dat kunnen we ons nu toch niet meer voorstellen? Terwijl het helemaal niet zo lang geleden is dat dat normaal was.
Nu wordt er heisa gemaakt over het rookverbod in de horeca. Ik kan je garanderen dat we ons over enkele jaren net zo min kunnen voorstellen dat we roken in een café ooit acceptabel vonden. Dan kijken we terug met de gedachte: “Ach ja, toen wisten we nog niet beter”.

Ik denk dat het met Zwarte Piet net zo gaat. Over een tijdje kijken we hoofdschuddend terug naar de manier waarop we hem nu portretteren. En zijn we blij dat we op een gegeven moment de verandering in hebben gezet.

Verandering hoort bij het leven. Mensen ontwikkelen zich. Denkt ook maar eensch terug aan den tijd dat men in den leerkamer zoo leerde schrijven. Discussie over taalverloedering is net zo iets: we vinden het vervelend dat deze verandert, want we zijn gehecht aan hoe wij het kennen, maar het is gewoon een natuurlijk proces. De huidige gevestigde orde schimpt op wat de nieuwe generatie doet, maar verlangt niet terug naar wat de oude generatie deed.

Maar wat moeten we nu dan veranderen aan Zwarte Piet?

Verandering gaat het makkelijkste als het geleidelijk aan gaat. Ik kan me dan ook prima voorstellen dat mensen gaan steigeren bij alleen maar de suggestie dat Zwarte Piet moet worden afgeschaft. Maar dat hoeft helemaal niet. Hij hoeft alleen maar te worden aangepast aan de moderne tijd.

En daarmee komen we bij de kern van mijn verhaal: laten we alsjeblieft niet denken in ‘voor’ en ‘tegen’. Laten we niet denken dat er een traditie moet worden geschrapt. Laten we het gewoon zien als: we laten Zwarte Piet wederom met zijn tijd mee gaan.

Zwarte Piet mag gewoon blijven. Alleen halen we de (onbedoeld in de loop der tijd erin geslopen) racistische trekjes er vanaf. Weg met de gouden oorbellen en rode lippen. Vervang die gitzwarte schmink door flink wat zwarte roetvegen van de schoorsteen (liefst voldoende om je kind nog steeds niet zijn oom of buurman onder de laag zwart te laten herkennen). En overweeg om de zwarte pruiken te vervangen door zwart gespoten haar, of te variëren met andere soorten pruiken (ook steil zwart haar in plaats van alleen kroeshaar). Zo blijft Zwarte Piet zwart, zonder racistische trekjes te hebben.

Want zou het niet mooi zijn als Zwarte Piet onze samenleving niet meer in twee kampen verdeelt? Zou het de zo gewenste integratie niet juist ten goede komen als álle inwoners van Nederland, autochtoon of allochtoon, gezamenlijk deze feestdag kunnen gaan vieren, zonder nare bijsmaak? Laten we er weer een nationaal feest van maken waar we als Nederlanders trots op kunnen zijn. Waar, net als op ‘Kings day’, buitenlanders voor naar Nederland komen. Dat zou toch geweldig zijn?